Ventás azuis. Cortinas sintéticas. Entre as cortinas e as ventás, un volkswagen branco cunha franxa vermella na que se lía: Polizei. Un avión cun aviador esnafrado, un burro de grandes orellas negras caído sobre un grenlim furioso. Fitas brillantes, figuras de papá noel, caixiñas de regalo enleadas en papel de prata. Como se fose nadal. Ou mellor, como se varios nadais se amoreasen uns enriba dos outros, gastados, tristes, descoloridos.
Eu observaba con curiosidade os adornos da ventá. Os cristais reflectían as cativas papoulas rosa e violeta do xardín. Sobresalteime cando se abriu a porta e saíu da casa unha nena que, sen dicir outra cousa, convidoume a tomar o té. Detrás da nena agardaba un can anano, dócil e esponxoso, co pescozo enfeitado tamén con cintas douradas e axóuxeres.
-Estás soa? – pregunteille.
-Non, o meu papá está dentro. Non pode andar.
A nena colleume da man e guioume ó interior da casa. A porta da entrada daba directamente á sala. Unha morea de xoguetes estraban o chan de linóleo: un pingüín de peluche, unha moneca encoira, un trenciño de latón, un triciclo de plástico e, de novo, vellos adornos de nadal. Deitado no sofá, onda unha estufa de gas, un home durmía coas pernas encollidas debaixo dunha manta.
Inclineime sobre el coa intención de saudalo. Espertou e intentou incorporarse pero non puido. Só foi quen de erguer a cabeza e sorrir sen ningún interese, medio ido. Estaba coidadosamente barbeado, o pelo limpo. Sorprendeume o confortable recendo a colonia de bebé que despedía. O home miroume con receo, pero a nena colleulle a man e explicoulle:
-Papá, esta señora ven tomar un té con nós.
O home volveu sorrir, desta vez cun sorriso frío e triste. Pechou os ollos e quedou durmido de novo.
A nena pediume que a acompañase á cociña. Era grande, con lacenas, neveira, unha tele, un bambán de madeira e media ducia de cadeiras pintadas de amarelo. A mesa, tamén amarela, estaba cuberta cun hule estampado con debuxos de Branca de Neve e os sete ananos. A nena púxose a trasfegar con cuncas e culleres, teteira e azucreiro, mentres agardaba que a auga fervese no quecedor de metal. Eu non podía saber cantos anos tiña a rapariga, pero calculaba que non había ter máis de nove ou dez. Pregunteulle a idade e a nena respondeume que era grande dabondo e que se encargaba de todo: de limpar a casa, de cociñar, de coidar do pai, de facer a compra. Tamén ía ó colexio e, se non podía ir, quedaba na casa e repasaba a roupa, estudaba, vía a tele.
-Que lle pasa ó teu papá? –preguntoulle.
-Foi o gas da estufa. Antes traballaba en Comodoro, nas plataformas de petróleo.
Díxenlle o meu nome coa intención de que ela fixese o mesmo. E deume nome e apelidos.
-Johana Diesser Vega.
A nena movíase pola cociña dispoñendo a merenda como se estivese xogando ás casiñas. Quizais a nena non soubese que estaba a xogar a vida real pero, a pesar dese temor, non deixaba de asombrarme a disposición da pequena.
-Johana, es unha grande anfitrioa. Non sei como unha nena coma ti pode con todo isto.
-A irmá Marcovich vén polas mañás a atender a papá. Aséao, barbéao, vísteo, dálle o almorzo e rézalle as oracións.
-A señora Marcovich é a irmá do teu pai?
Johana botou a rir e dirixiuse a min como se fose eu a meniña e ela a muller adulta.
-Non, ou! A irmá Marcovich é unha muller da Egrexa Evanxélica. Non viches a igrexa? Está ó comezo desta rúa –a nena quedou un momento calada, recollida nun silencio reverente e, despois, como se mirase a súa propia alma dixo: -Deus é a nosa consolación e o noso amparo.
Por fin, a bandexa de alpaca estaba lista para levar á sala. O canciño, aviado coma unha árbore de nadal, apegábase ás pernas de Johana.
-Sabes ler, non si? –preguntoume. Colleu un libro de enriba da tele e ofreceumo. Cando o tiven nas mans decateime de que estaba sucio, pegañento- É para que nos leas a papá e mais a min a oración da tarde.
-Claro que sei ler! E ti, sabes ler?
-Sei ler en español e tamén en alemán porque me ensinou o avó. O avó morreu cando escapou o gas da estufa, pero Deus é a nosa consolación. A irmá Marcovich ensíname a ler en croata, ela é croata aínda que xa naceu na vila –a nena insistiu en que abrise o libro que me acababa de entregar- Despois do té, tes que lernos oracións.
-Ti non sabes ler as oracións?
-Sei. Pero prefiro que as leas ti para recollerme na miña alma e sentilas por dentro.
-E que les en alemán?
Johana deixou de trasfegar, quedou quieta e pechou os ollos. Púxose tesa. Sobre o burbullar da auga a ferver no quecedor de metal, recitou sen pausas e sen ningunha emoción un texto aprendido de memoria:
-Mein kampf aus dem kapitel im elternhaus als glückliche bestimmung gilt es mir heute, dass das schicksal mir zum geburtsort gerade braunau am inn zuwies… -abriu os ollos, alarmada, e encaroume- Non lle podes decir a papá que sei isto, á xente non lle gusta. Era dun libro do avó que levou a irmá Marcovich. Gústache ese libro que sei ler?
-Prefiro que me fales dos xoguetes da sala. Son todos teus?
-Si. Antes traíaos papá cando volvía da plataforma de petróleo.
-Tamén é teu o coche de policía da ventá?
-Non, os xoguetes da ventá son de Hermann. En realidade, todos os xoguetes son de Hermann, mesmo os que están ciscados na sala.
-Hermann?
-Ai, si, parva! Hermann, o meu irmán… Quen ía ser Hermann? Pero non lle fales de Hermann a papá.
Johana dispuxera na bandexa tres cuncas de té, tres culleres, o azucreiro, tres panos de mesa, tres anacos de torta de nata. Encargouse ela da bandexa e pediume que levase eu a teteira e mais o libro de oracións. Pero antes de saírmos da cociña, miroume fixamente e advertiume:
-Non podes falar de Hermann con papá. Tampouco lle menciones a mamá, ponse moi triste. E non lle preguntes polo escape de gas. Falemos de cousas bonitas.
Non puiden evitar preguntarlle onde estaban a súa nai e mais Hermann, pero a nena seguiu dándome ordes.
-Fálalle de Nova York. Estiveches algunha vez en Nova York? Papá si, cando era novo. A papá gústalle que lle falemos de Nova York. Tampouco lle fales de Deus nin da irmá Marcovich. Odia á irmá Marcovich porque lle fala todo o tempo de Deus. Papá non sabe que Deus é a nosa consolación.
Despois duns minutos en que Johana permaneceu inmóbil, recollida na súa alma, saímos as dúas da cociña. A nena ía diante, ergueita e segura. Eu camiñaba detrás, confusa e abraiada. Antes de entrar na sala, a nena detívose. Nin sequera se virou para falar comigo. Permaneceu ergueita, ríxida, termando da bandexa coa merenda. Víalle, dende a miña altura, o pelo negro, brillante e un chisco salvaxe arrombado cunha diadema de diminutas figuras de papá noel. Entón, sen máis, xirou un pouco a cabeza para mirarme ós ollos cun sorriso frío, estático, no rostro.
-A el gústalle o nadal. Debe de ser por Hermann, porque Hermann toleaba co nadal. Dende que marcharon Hermann e mais mamá, sempre é nadal na casa. Así que, se queres, falamos do nadal.
-Pero onde está a túa nai, Johana?
-Deus é a nosa consolación -respondeu sen emoción, do mesmo xeito monótono e desapaixonado co que recitara o principio do Mein kampf.
Repenicando os axóuxeres, o canciño adiantounos rozándonos as pernas. Daquela, a nena decatouse de que a súa resposta fora para min a confirmación da morte da nai e do irmán, seguramente tamén intoxicados polo gas. Púxose seria e, tan seria, miroume anoxada. Deume as costas e, xusto cando entrabamos na sala, díxome moi ofendida:
-Mellor, toma o té e non fales de nada.
O can arregañoume os dentes e case me deu a risa ver aquel pequeno animal, que cargaba co peso brillante de varios nadais, enfrontándoseme. Pero non rin porque, sen esperalo, ouveoume como se fose un lobo. Inqueda pola repentina agresividade do can e a indiferenza de Johana, tomei o té á présa e marchei.
Nin sequera se me ocorreu despedirme do home que durmía debaixo da manta e recendía, confortable e inocente, a colonia de bebé.
Texto e fotografías: Anxos Sumai.
Un té con Johana. Inédito. Santiago de Compostela, verán de 2014.
Fotografía: Un té en Elefantina (Exipto), marzo de 2013.