Os pés fríos de Gómez

GR

O home termaba dunha maleta de lona, cargaba no ombreiro un fardel atado a un pau. Saíu do souto, botou a andar polo carreiro que atravesaba o prado e ía dar á casa grande. Tornaba o sol de agosto cun sombreiro de tea, vestía camisa branca e un pantalón negro roxado. Asubiaba unha melodía alegre mentres camiñaba. Outro home, o avó, miraba dende a solaina o prado largacío que se estendía deica os castiñeiros. Unha meniña, Lupe, trazaba cun garabullo círculos secos na terra da eira. A nena recoñeceu o asubío, deixou o xogo e botou a correr na procura do home. O home abandonara o carreiro e alancaba polos herbais. A nena correu a recibilo gritando “Señor Gómez, señor Gómez!”. Había tres meses, dende a morte da avoa, que Gómez non visitaba a casa grande. Ó ver a Lupe a correr cara a el, pousou a maleta e mais o fardel para levantala no aire e sentala nos ombros. O avó permaneceu acobadado na varanda da solaina, mirando impasible o verde luminoso dos herbais.
-Avó, está aquí o señor Gómez! –a nena quería chamar a atención do vello, que se resistía a mirar o visitante.

Gómez pousou a maleta no mazadoiro de pedra, desatou o fardel para tirar del dous cartuchos de papel de estraza. Ofreceulle a Lupe os cartuchos cheos de barriñas de pan de figo e de cereixas pequenas e abrancazadas.
-Moito tardaches, homiño de cristo –falou o avó dende a solaina, nun ton seco e ríxido, coma quen que disimulaba algún tipo de emoción.

Gómez subiu as escaleiras. Ao chegar arriba pousou o sombreiro na varanda, acobadouse onda o avó para acabar estendendo, el tamén, a vista sobre o prado. Falaron en voz baixa, nun murmurio, sen mirarse. Gómez estaba serio, non cantaba, non lle facía bromas ó avó coma outras veces. Porén o avó sorriu cando Gómez entrou na casa cargando a maleta, dando golpiños rítmicos co sombreiro na coxa dereita. A nena quixo entrar canda el pero o avó díxolle que era mellor que o deixase descansar un pouco. Faloulle con tenrura e Lupe reparou en que lle brillaban os ollos. Dende a morte da avoa convertérase nun home triste e apartadizo. Botaba horas na solaina ou mirando pola ventá, como se esperase por alguén que non daba chegado.

O pai e mais a nai de Lupe regresaron á tardiña, seguidos dos xornaleiros e das mulleres da aldea. Viñan de apañar as patacas, traían un carro acugulado de sacos. Suaban e tiñan a pel negra de andaren toda a tarde na terra.
-Mamá, chegou o señor Gómez! Está durmindo! –a nena brincaba de alegría.

A nai non se inmutou, turrou do caldeiro do pozo e refregou o corpo coa auga fresca. Lupe insistiu pero ela permaneceu impasible, cismando, como se soubese que Gómez había de aparecer en calquera momento. Despois de lavarse, subiu vagarosa as escaleiras. Estaba enfadada. Achegouse ó avó para dicirlle algo en voz moi baixa. El nin a mirou pero, recuperando a autoridade perdida, respondeulle:
-Ser serás a miña filla, pero esta aínda é a miña casa.

Á hora da cea, Gómez apareceu na cociña, aseado e vestido coa roupa do avó. Non se lle vía alegre como outras veces, non chanceaba, non cantaruxaba. Permaneceu en silencio todo o tempo, un tanto acovardado. Ninguén falou, nin sequera Lupe deu un chío.

Pasaron os días e Gómez seguía na casa, instalado no cuarto do avó, durmindo na cama co avó. Deitábanse á mesma hora e erguíanse xuntos. Lupe non acababa de entender a razón de compartiren a cama habendo cuartos baleiros. Ninguén preguntaba nin ninguén dicía nada. Ó principio a xente estaba incómoda, a mamá e o papá pechábanse na cociña e discutían. Gómez, paciente e calado, parecía agardar que alguén tomase unha difícil decisión. E alguén a debeu tomar porque, ó cabo dunhas semanas, a tensión afrouxou. Gómez recuperou a alegría, gastaba bromas, asubiaba. O avó volveu ser un vello autoritario, atendía á xente da aldea, planificaba os labores do campo.

Cando ían traballar nas leiras, Gómez quedaba na casa. Facía a comida, coidaba a horta. Miraba por Lupe, ensináballe a ler e a escribir no serrín que cubría o chan da cociña e do corredor despois de fregado. Era coma se lle fose asignado o mesmo lugar da avoa, as mesmas tarefas da avoa. Tamén a nai parecía aliviada por non ter que encargarse da casa e o pai volveu rir coas súas arrancadas.

Anos despois, o avó e mais Gómez convertéronse en dous anciáns que pasaban as horas moneando na solaina ou na cociña. Había moito tempo que ninguén se estrañaba de que compartisen a cama. Ninguén na aldea falaba, polo menos en público, da relación que podían manter, quizais polo respecto que lle tiñan ó avó, quizais pola autoridade que lles impoñía. E, co paso do tempo, parecía que a niguén lle importaba.

Unha noite o avó chamou polo xenro. Engruñado na porta do cuarto, triste pero calmo, dixo que Gómez morrera. Que lle sentira os pés fríos, que pensara que era a friaxe do inverno. Que se volvera para falar con el, que lle vira os ollos abertos e lavados. Que morrera.

Nos días seguintes o avó minguou. A escuridade do inverno poñíao aínda máis soidoso. Erguíase da cama, acurrunchábase na cociña. Non comía. Non falaba, nin sequera sabería de que falar. Non sobreviviu a Gómez nin unha semana. Atopárono morto na cama, deitado de lado, dobrado e coas mans dispostas para quecer os pés do seu compañeiro.

Cando morreron, Lupe xa era unha moza universitaria. Ía á casa botar un par de fins de semanas ó mes. Nunha desas fins de semana, en pleno outono, Lupe acompañou á nai a apañar castañas. Estaban as dúas soas, camiñando unha de par da outra polo mesmo carreiro que percorrera Gómez quince anos antes. Decidiu preguntarlle a razón de o avó e mais Gómez compartiren o mesmo leito.
-E ló? Que estás a pensar? Que habían facer na cama se xa eran dous vellos cando o acollemos?
-Poida que só quixesen estar xuntos, durmir xuntos, sen atreverse a nada máis. Poida que nin sequera soubesen que facer ou non puidesen, ou non quixesen. Quen sabe…
-E a ti que máis che ten? A quen lle importa?

Coa herba húmida a rozarlle os baixos do pantalón, Lupe lembrou a tarde en que Gómez, co sombreiro de tea para tornar o sol, alancaba nos herbais porque lle cumpría chegar á casa. Lembrou o pan de figo e o sabor acedo das cereixas brancas. Virouse para mirar a solaina baleira. Mirou só uns segundos, quizais cun chisco de saudade. Despois deu a volta e apurou o paso para adiantar á nai.


Texto e fotografías: Anxos Sumai.
“Os pés fríos de Gómez”. Inédito, Compostela, 2014.
Fotografía: Oroso, outubro de 2014.