Enchentes de primavera

AllosR

Allos e laranxa. Ás oito da mañá o sol empezaba a quentar e o ceo collía un ton alaranxado. A viaxeira espertou, aseouse no baño que compartía co resto dos hóspedes e vestiu roupa de abrigo. O baño ulía permanentemente a desinfectante e a ambientador de lavanda, igual que o primeiro andar sempre cheiraba a allo, picante e acedo. Nunha esquina do baño, unha enorme caldeira cilíndrica emitía un molesto zunido e producía certa inseguridade. Grosellas e amorodos. Saíu á horta recoller unha manchea de grosellas brancas e algúns amorodos para o almorzo. Alguén cortara a herba a primeira hora da mañá e a horta ulía a mar. A herba ulía a mar.

Seguramente Néstor, o hostaleiro, madrugara para apañar a herba coa segadora eléctrica. A horta víase fresca e vibrante baixo a luz tan cálida. Bordeando o valo de madeira estaban as plantacións de amorodos e as grosellas, brancas e tintas, e mais os criadeiros de coriandro, perexil, menta… Ó final da horta, preto de dúas vellas lengas de folla granate, reservaran terra abonda para plantar allos, patacas e hortalizas. A maceira. E na entrada xusto, pegada á cancela, había unha fermosa maceira coas pólas cubertas de calcetíns de cores.
—Son calcetíns desaparellados, os que perden a parella na lavadora —explicoulle Néstor a primeira vez que a viaxeira se instalou na casa— Lánzoos ás pólas. Quizais algún día a lavadora me devolva os que me roubou.

A ela, á viaxeira, gustáballe sentar nunha pequena cadeira de ferro debaixo da maceira para ler, facer apuntamentos ou simplemente quecer ó sol austral que, mesmo en verán, era demasiado morno para ela. Despois de almorzar un té e as froitas, sentaría na cadeira, miraría a casa recuberta de cinc pintado de cor granate, como as lengas. Era unha casa de dous andares, construída a principios dos anos cincuenta. Unha casa realmente grande para as dúas rúas de casiñas pequenas coas que facía esquina. Néstor explicáralle que o tamaño debíase a que o primeiro andar estaba destinado a almacén, no que vendían todo o que unha persoa do pobo puidese necesitar: dende allos da horta ata selas para os cabalos. Aínda seguía aberto, pero xa como unha pequena tenda de comestibles. Cando alguén entraba no almacén e Néstor non estaba, soaba un timbre que podía oírse mesmo na horta. Ás veces era molesto, porque por momentos entraba xente cada poucos minutos. O timbre. Néstor levaba o almacén e a súa muller, Melania, encargábase do hostal. Os dous eran persoas fortes, amables e atentas. Os dous de pouca estatura. Durmir. Unha tarde entrou na pequena biblioteca a buscar un libro e atopou a Néstor durmindo no sofá: era un ser pequeno, compacto, respiraba coma se emitise vapor a presión polo nariz. Unha ola exprés. A viaxeira tivo a sensación de que podería estourar inesperadamente. Á muller, Melania, nunca a vira durmir. Víraa rir moitas veces. Cantaba mentres limpaba os cuartos, mentres Néstor preparaba os almorzos. Cantaba. Mentres Néstor colocaba as patacas e as hortalizas na entrada da tenda e a froita nun expositor con caixas de cores para cada variedade. Allos. Sempre había un par de cestas acuguladas de allos e por iso a tenda rebía aquel ulido picante, de carne adubada.

A primeira vez que estivo na casa, a viaxeira tamén coñeceu dúas persoas anciás: o pai e a nai de Melania. Gustáballe conversar con eles, contábanlle cousas da fundación da vila, do afastados que estaban do resto do mundo, de como vían pasar polas rúas centos de miles de años cara ó matadoiro. A viaxeira acabou chamándolles avó e avoa. Allos. A avoa contoulle que cando algún año saía do rabaño as mulleres collíano e agochábano debaixo das saias para facer un bo asado con eles. Adubado con allo e menta. E os seu alento tamén lles cheiraba un pouco a allo.

A viaxeira regresaba ó pobo cada dous anos. Sempre quedaba no hostal. Nunha das súas longas ausencias, morreu a avoa. Morreu no último inverno. Nevara tanto que non houbo forma de levala ó hospital. Foise deitada na súa cama, cun inquedante sorriso na cara. Melania agarráralle as mans ata que deixou de respirar e, no último alento, asomáronlle entre os beizos os dentes case centenarios e retorcidos como vellas estacas.
—Para o vello foi moi raro, nin sequera chorou —contoulle Néstor—. Ría, saía de casa a beber pisco, falaba sen parar. Non sei como explicarcho: traíano borracho á casa. Ata que un día, debeu ser despois das inundacións, non é certo Melania?…
—Si —respondeu Melania— foi xusto despois das enchentes de primavera, levantouse e marchou para a horta. Púxose a traballar a terra, como facía a miña nai. Plantou as patacas, as herbas, leitugas… Parecía que volvera á mocidade ou algo así. Tiña unha enerxía impresionante. E de pronto fíxose triste e vello. Aconteceu como de golpe. Deixou de traballar, recluíuse ó lado da estufa e pouco antes de que chegases ti, comezou co da maceira.
—A maceira?
—Si, a da horta. Bota horas mirándoa, cunha tristura enorme.

O ancián. A viaxeira acabou de recoller as grosellas e os amorodos e xusto viu o ancián sentado na cadeira de ferro, fronte á froiteira. As mazás. Achegouse ó pé da maceira para recoller un par desas mazás pequenas pero moi saborosas que comera en anos anteriores. E alí estaba o vello, sentado a certa distancia e mirando a árbore sen mirala, véndoa sen vela, coma se os seus ollos tivesen descuberto un mundo extraordinario máis alá do tronco. Estaba tan triste… Víanselle aínda restos de bágoas no rostro escarvado polo vento, o frío e o po.
—Está vostede ben, avó? —preguntoulle a viaxeira.
—A árbore está podre —respondeu.

No chan non había mazás. Tampouco había mazás na árbore. Non había follas, non había froita: as ponlas estaban cubertas cos calcetíns desaparellados que lanzara Néstor durante anos: parecía máis un espantallo que outra cousa. Intentou mirar da forma en que o ancián miraba, pero non puido ver a podremia do tronco. Viu o valo da horta e, tras as estacas, a casa de hóspedes. Oíu a auga da ducha no cuarto de baño.
—Co sol do verán, seguro que renace —intentou animalo a viaxeira.

Pero o ancián, sentado ríxido na súa cadeira, negouno coa cabeza.
—É imposible. Xa está podre.

Ese inverno nevara moito. Na primavera chovera tanto que a horta se inundou máis dunha vez e só se podía esperar que a terra tragase a auga. E levoulle o seu tempo. Tragala. Despois, húmida aínda, foi un bo leito no que plantar leitugas, coandro, perexil ee as hortalizas. Pero a árbore parece que non foi capaz de sobrevivir ás enchentess. A viaxeira mirou o tronco por todas as partes, deu unha volta arredor, tocou a codia e abraiou cando os dedos se lle afundiron como se tocase a pelica dun ananás pasado.

Dentro da casa os hóspedes comezaban a espertar. Ulía a xel de baño. Ulía a café acabado de facer. Cheiraba a boliños torrados. Recendían os amorodos nas súas mans e o olor cítrico do coandro esparexíase por toda a horta. Ulía como a limóns afogando no mar.

Realmente tiña razón o vello e xa estaba descomposta por dentro, aínda que pasara tan pouco tempo dende a primavera. A maceira. Un dos hóspedes saíu á horta e pediu amorodos para o almorzo, autoritario. A viaxeira deulle os amorodos e as grosellas que aínda levaba nas mans. O hóspede non viu o ancián ou non quixo velo. Total, só estaba de paso: esa mesma mañá, despois do almorzo, marcharía a facer trekking polos xeeiros, coma os demais. O ancián seguiu ríxido, inmóbil, coas mans agarrando as patas de ferro da cadeira. E seguía mirando moi lonxe, cos ollos lavados e perdidos. De pronto comezou a chover. O ceo alaranxado virou gris e comezou a soprar o vento e a ir frío. Os calcetíns, secos nas ramas da maceira, estremecéronse coa auga e o vento súbito.

O ancián non se alterou. O ancián. Estaba tan delgado e seco de ter traballado toda a súa vida que era imposible non o ver, non o sentir. A maceira seguro que o vía e o sentía. A maceira seguro que sabía por que o vello, igual que a súa muller morta, tiñan tres ou catro dentes grandes e marróns como as estacas que bordeaban a horta. Só a maceira sabería en que momento abriron a terra para facer a horta, en que momento naceu a nena Melania, en que momento levantaron o almacén, en que momento se abriu o hostal, en que momento foi plantada. A maceira. En que momento foi plantada a maceira.

Amorodos. Chegou outro hóspede cun pratiño que encheu de amorodos. Despois achegouse ás matas de grosellas tintas e colleu unha boa panada. Parecía satisfeito porque nin se molestou en mirar o vello nin a viaxeira. Non se molestou en aspirar o recendo a mar da herba cortada ó amencer.

Despois dun tempo baixo a chuvia, abriu de novo o ceo e o sol caeu mol sobre a herba. Silencio. A viaxeira sentou onda o vello e seguiu falando da froiteira e doutras moitas cousas, malia o ancián permanecer en silencio, ignorando as súas preguntas. Persistía na tristura, volvían escorregarlle as bágoas e, aínda que o disimulaba, saloucaba e os pulmóns movíanselle cheos de angustia. Botaron moito tempo calados. Volveron de novo o vento, o po, o frío e a chuvia.
—As maceiras son fortes, avó.
—Esta está morta.
—Pero poderá plantar outra, ou?

O vello botouse a rir por vez primeira en toda a mañá. E despois, case ó mesmo tempo, comezou a chorar.
—Que lle pasa, avó?

El recolleuse sobre o estómago sen deixar de mirar a árbore. Vendo máis alá da árbore, mexéndose.
—Que lle pasa? —insistiu a viaxeira.

Tardou un pouco en responder, pero ó cabo falou.
—Teño medo. Só me pasa que teño medo.

A viaxeira quedou en silencio. Medo. Colleulle unha man e nin sequera lle preguntou que era o que temía: ela sabía perfectamente de que estaba a falar.


Texto e fotografías: Anxos Sumai.
Enchentes de primavera, inédito (Catoira, abril de 2015)
Fotografía: Cestas de allos nun almacén de Puerto Montt (Chile), 2009.