Una pinga de aceite caeulle no vestido estampado de papoulas. Na rúa, o claxon do coche non deixaba de soar e ela comezaba a poñerse nerviosa. Xavi choraba porque non quería comer a crema de verduras e eu estaba hostil e malhumorado e remexía furioso a ensalada esperando atopar unha escusa para que mamá non saíse esa noite da casa. Por iso lle caeu no vestido unha pinga de aceite e un anaco de tomate. Ela non tiña mil mans nin mil pernas para facer tantas cousas ao mesmo tempo e enfadouse.
—Acaba a cea dunha condenada vez, Ramón!— berroume mentres ciscaba pos de talco enriba da mancha de aceite.
A miña avoa cría que o mellor era ignorar aquela escena, que se repetía todos o venres pola noite dende había un par de meses, e sentaba a ver a tele nun recanto da cociña co mando a distancia nunha man e un boli na outra. Cubría encrucillados e cambiaba de canle ao mesmo tempo que escoitaba as protestas de Xavi e as chamadas de mamá para que lle botase unha man. Facía que non a oía e deixaba a mamá pelexando con nós, coa cea, coa louza acugulada no vertedoiro e coa barra de carmín. Mamá tiña présa por marchar da casa todos os venres pola noite dende había un par de meses. Ao principio volvía de madrugada. Despois comezou a chegar o sábado á hora de comer e, nas últimas semanas, chegaba o domingo pola noite, cansada pero cun luminoso rastro de felicidade no fondo dos ollos que a min me poñía de mal humor.
Porque fora feliz sen nós.
Porque quizais chegase unha noite de domingo e ela non volvese.
—Paula! Baixas dunha vez?
—¡Imos chegar tarde!
Dende a rúa chamaban a gritos por mamá. Cando volveu do baño coa mancha de aceite camuflada debaixo dos pos brancos, saíu ao balcón furiosa. Eu sorrín pensando que ao mellor ela lles dicía que marchasen, que xa quedarían noutro momento. Imaxinei que a mancha de aceite, entre as papoulas, volveríase más noxenta e non querería saír á rúa co vestido luxado. Pero non. Pediulles que agardasen cinco minutos máis. Entrou na cociña, colleu a Xavi no colo e meteulle culleradas de crema de verdura na boca. O pobriño case nin respiraba, así que vomitou. Vomitou unha boa morea de pasta de verdura enriba do colo de mamá. Mamá enfadouse máis aínda.
—Por que me facedes isto? Agora terei que mudarme outra vez!
Pegoulle unha labazada a Xavi pero ao pouco, avergoñada, abrazouno e bicoulle a cara enteira. Eu devecía por chorar e non o fixen porque xa tiña cinco anos e non choraba por calquera cousa. Pero seguía enfadado e non dixen nin unha soa palabra. Sabía que desta vez ía botar máis tempo fóra de casa porque vin como agochaba a bolsa de viaxe e o neceser no armario da entrada para que non soubésemos canto ía estar fóra. Tampouco era cousa de facernos sufrir amosándonos a intención dunha longa ausencia. Cando Xavi lle vomitou no vestido eu aledeime bastante, aínda que sabía que iso só ía retrasar a súa marcha uns minutos. Pero, ao cabo, marcharía. E nós quedariamos encerrados na casa coa avoa e coas amigas da avoa, que aproveitaban a ausencia de mamá para xogar ás cartas, fumar e beber gintonics. Con sorte, o domingo pola mañá viría buscarnos a tía Adela e iriamos comer cos curmáns. Con sorte mamá volvería o domingo á noitiña e daríanos cadanseu bico a Xavi e mais a min.
Pero os seus bicos saberían a outra felicidade.
Non saberían os seus bicos á felicidade de estar con nós.
E ao mellor un domingo non volvía a casa.
—Mamá, por favor.
A avoa ao principio ignorouna. Aínda que a escoitara perfectamente todas as veces que lle pedira axuda, non lle contestou. Limitábase a cambiar a tele de canle ou a besbellar as solucións do encrucillado. Non lle contestaba porque esperaba que puxese ese ton de súplica desesperada, e infantil, que se lle escapaba ás veces cando xa non podía máis. Entón si, entón ergueuse do sofá e colleu a Xavi no colo mentres mamá foi cambiar de roupa. Saíu do cuarto cuns pantalóns vaqueiros e unha blusa sen mangas. Achegouse correndo ao balcón, porque a xente do coche deixara de chamala e pensou que ao mellor marcharan sen ela. Pero non, estaban alí. O seu mozo camiñaba pola beirarrúa fumando un cigarro e Marta e Taylor discutían ao lado do coche. Entrou na cociña apresurada, colleu o carmín que deixara enriba do vertedoiro e retocou a maquillaxe mirándose no metal da campá extractora.
—Tes o número do meu móbil anotado na porta da neveira. Chámame se pasa algo.
—¿E que vai pasar? —foi o único que lle respondeu a avoa, como un reproche.
Mirou o reloxo. Colleu a Xavi no colo e abrazouno moito. O meniño aínda saloucaba e deixoulle un rastro de bágoas e cuspe no pescozo e no colo da camisa. Despois achegouse a min para bicarme pero torcinlle a cabeza. Colleume as mans e díxome que volvería pronto, pero cando acabou a frase eu xa estaba acubillado no meu cuarto, sentado na cama e moi anoxado. Escoitei como abría a porta do armario da entrada, escoitei o lene ruído da bolsa de viaxe rozando a camisa sen mangas, sentín abrir a porta e cerrarse, sentín como baixaba as escaleiras e corrín ata o balcón.
Para ver como abrazaba a outras persoas.
—¡Por fin! —berroulle unha moza morena cando a viu achegarse ao coche.
O mozo de mamá camiñaba pola beirarrúa. Cando a viu chegar guindou o cigarro e apurou a collerlle as bolsas. E entón ela deixou caer as cousas no chan, quedou quieta mirándoas e botouse a chorar. El acariñoulle o pelo, abrazouna, limpoulle as bagullas e eu sentín uns celos inmensos. Odiei a aquel tío todo o tempo en que estiveron alí de pé abrazados, todo o tempo que botaron para entrar no coche, todo o tempo e para sempre.
O que eu non sabía é que mamá, cando sentou no coche e puxo o cinto de seguridade, no que pensou foi en que quizais debese ter ido correndo detrás miña ata o cuarto para tranquilizarme, para deixarme claro que ela nunca nos había deixar sos, que volvería, que só marchaba durante uns días porque estaba cansa e precisaba pasalo ben durante un tempo. Tampouco souben que cando Marta lle deu un pano de papel e un cigarro mamá estivo a piques de baixar do coche e regresar á casa con nós. Tampouco souben que quedou no coche fumando en silencio durante moitos quilómetros e que a tristeza fóiselle esvaecendo a medida que o coche se afastaba da cidade.
E que no canto da tristeza só lle quedou unha doce sensación de amor. Por nós.
Texto e fotografía: Anxos Sumai.
Inédito (Compostela, 1 de xullo de 2011)
Fotografía: Aparcadorio do Hotel Nacional da Habana (Cuba), 2009