Hoxe hai dez meses que morreu o compañeiro da viaxeira. Vinte anos xuntos. A persoa que máis amou, a persoa que máis amará. Nunca, ninguén, nin a morte se lle achegará tanto. Vinte anos xuntos complementándose. Discutindo e abrazándose. Vinte anos e polo medio as viaxes. Marchaba, facía fotos e regresaba. O traballo da viaxeira era ese: marchar, cazar e regresar. E ser feliz, tamén, así. El era escritor, ía vela. Reuníanse en hoteis. Habitaran toda clase de cuartos nos hoteis máis distantes e extraordinarios. Habitáronos, posuíronos. Se pensa nos cuartos, ela é quen de lembrar cada detalle. Veo a el achegarse á ventá, ole o seu tabaco, as toallas húmidas. Recréase nas fotos dos cazadores de tigres colgadas na parede, toca os calcetíns térmicos. As medicinas na mesa de noite. As lentes, as mantas, a roupa nas mochilas. Nas despedidas el dicíalle que, for onde for, sempre estaría con ela. Onda ela. Dentro. Canda ela. Nos ósos, nos ollos. No obturador da cámara de fotos. Esa mirada de tenrura cada vez que marchaba devóraa hoxe coma un cancro.
Foi na viaxe ó deserto de Thar cando el a chamou. Díxolle que estaba canso, que a novela que escribía o esgotaba, que desa vez non iría vela. Díxolle: sempre estarei contigo, mesmo despois de morrer. A morte, nunca falaran da morte. Da separación definitiva. Posuíuna unha repentina tristura. Pola noite sentiu a tristura a roerlle os ovarios. Ese oco da anguria no estómago. Chamouno, díxolle que quería volver á casa, botábao tanto de menos! El insistiu en que só estaba canso, que cando avanzase un pouco máis na escrita quizais se animase e iría vela. Volveu repetirlle: sempre estarei contigo, mesmo cando morra. Ela non entendía. El respondeulle que non tardaría en entender. Antes de colgar, oíuno tusir coma se tusise debaixo da auga. Unha tos afogada e húmida.
Uns días despois sooulle o móbil mentres paseaba pola cidade. Por Bikaner, alí no medio do deserto de Thar. Un paseo á final da tarde, o traballo case feito. Era el. El só dixo: pronto estarei contigo. Pero xusto nese momento ela viu algo na rúa que a fixo soltar unha gargallada. Cando quixo retomar a conversa el xa colgara. Non estaba. Chamouno e non contestou. Desexou que ese “pronto estarei contigo” significase que iría vela, que se atoparían no hotel. No seu cuarto de hotel en Bikaner. Rodeados de area, mastigando area. Deitouse abrazada a si mesma coma se o abrazase a el. Sentíao tan preto. Sentía que entraba no cuarto e se metía na cama. Sentiu como lle acariñaba a caluga coa palma da man. Ese mesmo xesto co que acariñaba os gatos da casa. Durmiu contenta oíndo a súa risa da tarde, cando el a chamou. Durmiu arrolada pola súa voz. El sempre ría coa súa forma de rir. El iría vela, seguro. “Pronto” significaba iso: o encontro.
Espertou cunha chamada de teléfono a media noite. Unha voz chorosa anuncioulle que acababa de morrer. El acababa de morrer. Ninguén sabía que estaba enfermo. Ata que o ingresaron no hospital, ninguén sabía que estaba tan enfermo. Cancro de páncreas, fulminante. Foise en quince días. Ela intentou lembrar en que momento comezara a notalo tan canso. Quince días quizais? Máis. Si, máis. Entendeu entón as súas palabras: pronto estarei contigo. Entendeu. Contigo para sempre. A ela acontecéronlle mil fracturas ó mesmo tempo. Acoitelárona entre as costelas. Fendérona en canal. Baleirárona. Era un oco, a pel sen corpo. Ventre succionado. Arricáronlle os ósos, derramouse. A morte. Non só a morte, tamén a risa. O último que el oíu dela foi aquela risa. A estridente gargallada. Non palabras que o confortasen. Non palabras de afecto, próximas. Por que non se decatou da enfermidade? Que pensaría el sobre a súa gargallada no momento xusto de morrer?
Mentres a dor da ausencia foi acalmando, a risa segue estremecéndoa. Xa non é a morte, é esa gargallada a retumbarlle na cabeza a todas horas o que a fere. Non entende. Dicímoslle: a mellor despedida para el foi saberte feliz e alegre. Pero non o entende. A viaxeira sofre e xa non ri.
Texto e fotografía: Anxos Sumai.
“A risa”, Compostela, 27 de outubro de 2015. Inédito
Fotografía: Cuarto de hotel. Barcelona, maio de 2015.