“Diario de viaxe”, Ghats, Candeia, 2007.
Antes. Recollín as miñas cousas. Na maleta vermella gardei roupa, medicinas, dous libros, un bolígrafo, un caderno. A roupa, algunha, quedou alá e o caderno regresou intacto, silencioso. Ao mellor recendía un pouco a crema de dentes marca Himalaya.
Lavaban os dentes no río, con cepillo e dentífrico. Lavaban o pelo usando pequenos sobres de xampú coa dose xusta para un só uso. Nos corpos, aceites de athar. Despois estendían o pelo e as roupa nas escaleiras dos ghats. Era o momento en que nacía a cor e a cor convertíase, coma todo, en canción.
Desorde. O caos agarrado ás cartelas cos nomes dos pasaxeiros debuxados con rotulador. Todos comezaban coa palabra sir. Había moreas de homes con cartelas así nas mans, as letras debuxadas. Despois, as rodas dos coches atraparon nas rodas o movemento circular do caos.
Namasté. Noite en Delhi. Espertei asomada a un patio cor canela. Oh! Este país é Oriente!, exclamei entusiasmada coas vivas tonalidades dos muros. Non tardei en descubrir as novas formas do aseo diario e o doce sabor do chai. Aprendín a primeira palabra: namasté. Algúns dicían namasté xuntando as mans. Outros non as xuntaban. Outros miraban de fronte, sorrían e baixaban a cabeza.
Aire. Varanasi, impensable, azul, anoitecendo. A desorde atada aos lixos de po na estrada caótica. Po infinito que se morde. Aos lados, xente camiñando. Xente vendendo. Xente anicada. Bicicletas voando como mosquitas.
A maleta vermella. Arrastrei polas rúas de Varanasi, sobre a terra compactada, a miña rechamante maleta vermella con rodas. Nas estreitas calellas onde a débil luz eléctrica estaba, e nuns minutos deixaba de estar, decateime da inutilidade de certas cousas. Da inutilidade das rodas da maleta que se afundían, a cada pouco, no sudre e na bosta recente. Aprendín a camiñar na escuridade. Miraba arredor e vía buracos nos edificios, buracos coma nichos onde as mulleres aleitaban bebés e os homes durmían. Un can moneaba sobre unha vaca. Unha cabra paría.
Eu mesma era alí un ser inútil. De que servía que eu estivese viva nun lugar así? Ao día seguinte, as vacas, as búfalas e todos os animais que habitaban a cidade daríanme a resposta: “Non nos importas nada. Nin sequera vou moverme para que ti poidas pasar”. Namasté, queridas vacas. Se non fose polo voso cheiro cálido, adozado e pegañento poida que dese a volta nas calellas escuras. Vacas familia casa infancia. Entregueime ao alento mesto e garimoso da cidade. Impensable.
O balcón. Era xa de noite cando ocupamos o balón de madeira gastada que se abría aos ghats e ao río. Tremían luces na tona do río. Eu era feliz. Eu estaba abraiada. Eu palpitaba, asustada coma un meniño que sente por vez primeira o latexo do corazón nos seus pulsos.
No balcón almorzabamos. Eu almorzaba, en inglés básico, tea, toast and jam. Ás veces case non pagaba a pena abandonar o balcón: ocorrían tantas cousas no río, alí abaixo, que podiamos botar horas mirando a preparación dun cadáver e os ritos precisos e metódicos que seguían os familiares, a chegada das coloridas mulleres de Mumbay e o voo perfecto dos papaventos. O balcón era o soño ou confirmaba a realidade?
Corazón. No balcón escoitei por vez primeira os latexos dun corazón enorme e máis antigo que a cidade máis antiga. Corazón sen fin. Corazón big-bang. Como latexas, corazón.
Palabras. Bétel, chapati, dhal, lassi, masala, naan, pakora, papad, paratas, rasgulla, raita, tandoori, thali: comida. Mandir: templo.
Shadus en silencio. A cinza que lles cubría os rostros falaba máis ca eles.
Sari. Entre as fibras dun sari de seda asomaron milleiros de bichocos vivos.
Cerimonia. Espertábanme as cancións e as pujas que axudaban ao sol a subir ata o ceo do amencer. Arrolábanme as cancións que acompañaban ao sol ata a escuridade da noite. Incluso os deuses precisan durmir.
Onde nace a vida. Nun recanto do río —ghat Manikarnica, violento aroma de carne humana e madeira queimada— a terra, a auga, o aire e o lume xúntanse. É un caldo espeso. Á beira das piras funerarias agardan os cans, os nenos ven a televisión en primitivos aparellos que funcionan a pilas. Té morno. Non hai mulleres. Cobras irisadas. As vacas buscan o lume.
Os seres humanos porfían en ser fume e converterse en aire.
De novo, o balcón. Pero, por onde nace o sol aquí? Onde está o norte? O río sobe ou baixa?
Candeas. Mercamos algunhas. Fixéronsenos tan coitiás nas noites que nunca máis nos preguntamos que eran aquelas luciñas que se movían sobre o río. Desexos. Pregarias. Ofrendas. Doazóns.
Mercamos candeas en cadanseu pratiño vexetal adornado con caléndulas. No río ficamos pendentes do seu destino. Eu tamén ía con elas.
A cunca de té masala. Dentro da pequena cunca de barro sen cocer, os latexos dun corazón moi antigo —quizais o primeiro corazón— movían o adozado té masala e eu mirei engaiolada aquel leve movemento. Aquel líquido leitoso e aromático que reflectía o lume tremente das piras funerarias á noitiña. Aquela cunca tan simple, tan humilde, tan pequena que ata cabía na concavidade da palma da miña man. Alí dentro, onde latexaba o corazón, o mundo non era redondo. Era imperfecto e tiña a forma das nosas miradas.
Amencer no río. Sorpréndome co ollar enfastiado dunha vaca ou dunha búfala. O río, chegado a certo punto, é difícil de navegar e quedamos varados no lodo. Desde as ribeiras os animais míranme sen ningún asomo de interese: somos outro amencer máis. Non somos nada, nin sequera un espasmo do seu estómago. Somos só un amencer máis no río.
Os papapenvos viáxanme. Os nenos tiñan paxaros nas mans, ou as súas mans eran xa paxaros. Había setecentos setenta e sete nenos na cidade movendo as mans no aire, con precisión mecánica. Que fan? Por que moven as mans así? Mirei o ceo e distinguín o brillo da tanza e vin as setecentas setenta e sete aves de papel de cores. Os nenos, dende a terra, sucan o aire, fano renxer, modélano co movemento das mans. Setecentas setenta e sete cometas rózanme a conciencia, súcanme agora a min e levántanme do chan. Lévanme. Voo.
Ofrendas ao río, nai Ganga. Eu tamén vin ata o Ganga coa intención de facerlle unha ofrenda e acariño no peto do pantalón, ata o momento oportuno, o anaco de tea que lle entregarei ao río.
Diamante. Cobra. Escamas brillantes como diamantes. A orgullosa cabeza do ser máis fermoso do mundo érguese maxestosa cara a min, veloz irisada reflectindo a luz. Mirada incendiada de desexo furioso que a humidade da miña boca pode acalmar. Fame antiga. Diamante. Desexo erótico: a cobra.
O pendente de Parvati. Unha pirámide invertida escavada no chan. Chanzos ata o inferno. Lama. Mulleres arrincando a lama coas mans, saris arremangados, ventres encoiros, a perplexidade atoldándome os ollos. Que é isto?, pregunto. Resposta: as mulleres buscan o pendente que Shiva lle regalou a Parvati e que Parvati, desleixada, perdeu. Así, eternamente, ata que apareza o brinco da deusa.
Unha corda ata as mulleres o seu home, no día da voda. Van ao río, ofrécense. Humilladas. Eu liberada por un desexo incombustible, incuestionable: voar todos os ceos, navegar todos os ríos.
Ulidos. O meu corpo, coa profusión de recendos, extraviou o centro de gravidade. Dende aquela camiño flotando no aire.
Unha mancha de tika na fronte. Os ollos quedáronme incrustados na fronte das mulleres. Que pensarán elas cando se miran no espello e ven os meus ollos espetados na súa fronte? A tika lávase e substitúese. Os meus ollos non.
Durga Mandir. Monkey Temple. Bharat Mata Mandir, lingan, mans, pés, monos, ratas. Auga sucia, flores, comida. Auga a cada paso. Ofrendas. Un mandir para un mestra, un templo para Ghandi. Unha mesquita, unha sinagoga, un año aviado cunha fita arredor do pescozo para o sacrificio. Un camelo. Unha elefanta. Unha cúpula de ouro, as enormes colas dos devotos e a suspicacia dos soldados armados ata ese lugar onde a tika enraíza. Axorcas nos nocellos, metralladoras nas mans. Todo é tan sólido e tan fráxil ao mesmo tempo que, se algo sucede, volverá a acontecer o principio: destrución, maceración, vida.
Unha noite, por culpa dunha big rat encaramada á cornixa de madeira do meu cuarto recei repetindo os nomes dos deuses que ía nomeando o encargado do hotel. You’re lucky repetíame ante o meu noxo. Recei e a tika comezou a botar raiceiras na miña fronte. Unha bágoa de tika cor canela.
Bétel. Esgarros vermellos no chan e nas paredes. Sorrisos vermellos, dentes podrecidos. E unha certa felicidade. Noz de bétel, estimulación do sistema nervioso. A noiva atada tamén o mastiga a noite de vodas. As manchas na parede teñen a forma dunha mosca esmagada. De sangue esmagado.
Balcón de noite. Un cigarro. Unha cunca fervendo de lemon grass and ginger. Con moito mel. Descanso. Son o río e o río lévame.
A morte é unha verbena.
Sándalo. Se tes cartos o teu corpo despedirá un divino recendo a sándalo cando te queimen nunha especie de emparedado de ricas madeiras. Sándalo, mango, baniano, banamo. Aínda hoxe son incapaz de comer mangos pero procuro obsesivamante o recendo do sándalo. De feito, quéimoo na miña casa cando preciso descansar profundamente.
O sol do mediodía pousa na miña maleta vermella e acaríñame, comprensivo, a caluga cando ve os restos da bosta atrapados nas rodas.
Mono. Animal canela. Habita o aire e papa papaventos. Cando se despraza amosándome os seus enormes xenitais vermellos non podo evitar miralos. Cando fican apampados no alto dos muros pregúntome que sentido ten impoñerlle ao tempo unha disciplina de horas e minutos. Son obscenos, túrranme do pelo: dende a súa encoira suspicacia amósanme o seu rostro máis inquedantemente humano.
Despois. Conseguín ser aire por un tempo. Só o tempo que estiven alí. Aquí é imposible ser aire, porque son o mostrador dunha carnicería ou o escaparate dunha tenda de roupa. Ou a viciada abundancia de palabras baleiras nos andeis. Aquí o mundo pretende ser redondo á forza. Un obsceno mundo perfecto.
Texto e fotografías: Anxos Sumai.
“Diario de viaxe”, adaptación de “A cidade impensable”, en Manuel Martínez et al. Ghats, Candeia, 2007, p. 13-17.
Fotografía: Desfile na rúa Godowliya (Varanasi), 2007.